Në një ditë fatale rreth 4.5 miliardë vjet më parë, një trup qiellor me madhësinë e Marsit i quajtur Theia u përplas me proto-Tokën. Kjo ngjarje kataklizmike i transformoi të dy trupat në një masë të shkrirë shkëmbi dhe metali, nga e cila më vonë u formuan Toka dhe Hëna jonë. Por një pyetje kyçe që i ka ngatërruar prej kohësh shkencëtarët është se nga erdhi Theia?
Një studim i ri ofron një përgjigje të habitshme: duket se ajo ka origjinën në afërsinë tonë të menjëhershme, në zonat më të ngrohta dhe të brendshme të sistemit diellor, shkruan ScienceAlert.
Gjurmët e regjistruara në izotope
Sipas hulumtimit më të fundit të udhëhequr nga shkencëtarë nga Instituti Max Planck dhe Universiteti i Çikagos, Theia dhe proto-Toka mund të kenë qenë fqinje. Për më tepër, Theia ka të ngjarë të jetë formuar edhe më afër Diellit sesa pjesa më e madhe e materialit që përbën planetin tonë.
Ata arritën në këtë përfundim duke analizuar mostra nga Toka, Hëna dhe meteoritët, duke krahasuar raportet e izotopeve të ndryshme – versione më të lehta dhe më të rënda të të njëjtit element. “Përbërja e një trupi arkivon të gjithë historinë e formimit të tij, përfshirë vendin e origjinës”, shpjegon kozmokimisti Thorsten Kleine.
Ndërsa planeti ftohej, materialet u stabilizuan bazuar në masën dhe vetitë e tyre. Metalet si hekuri dhe molibdeni u zhytën shpejt në bërthamën e proto-Tokës, ndërsa zirkoniumi mbeti në mantel. Prandaj, shkencëtarët supozojnë se shumica e hekurit që gjendet në mantelin e Tokës sot duhet të ketë mbërritur më vonë – me shumë mundësi nga ndikimi i Theias.
Meteoritët si kapsula kohore kozmike
Për të zbuluar origjinën e këtij objekti, studiuesit krahasuan raportet izotopike nga pjesë të ndryshme të sistemit diellor. Sistemi diellor i hershëm ishte si një “përzierje ëmbëlsirash e përzier dobët”, ku pjesë të ndryshme të diskut protoplanetar kishin nënshkrime kimike unike. Këto nënshkrime u ruajtën në trupat qiellorë që u formuan atje.
Prova kryesore erdhi nga meteoritët, të cilët veprojnë si kapsula kohore kozmike. Ata nga Sistemi Diellor i brendshëm (jo-karbonat) dallohen nga ata nga Sistemi Diellor i jashtëm (kondritët karbonatikë), të cilët janë më të pasur me karbon dhe ujë. Edhe pse nënshkrimi kimik i Hënës për shumë elementë përputhet me atë të Tokës, një analizë më e afërt zbuloi dallime kyçe.
Fqinjët në sistemin e hershëm diellor
Raportet izotopike në mantelin e Tokës janë treguar se përputhen kryesisht me ato të meteoritëve nga sistemi i brendshëm diellor. Megjithatë, izotopet që i atribuohen Theia-s “kanë raporte që më parë ishin të panjohura dhe nuk përputhen me blloqet ndërtuese të Tokës”, thonë studiuesit. Megjithatë, provat dërrmuese sugjerojnë se edhe ajo është formuar në lagjen tonë kozmike.
“Skenari më i besueshëm është se shumica e blloqeve ndërtuese të Tokës dhe Theia-s u formuan në sistemin e brendshëm diellor”, përfundon autori kryesor i studimit, gjeoshkencëtari Timo Hopp, duke shtuar: “Toka dhe Theia ndoshta ishin fqinjë”.
Pjesa tjetër, siç thonë, është histori. Ajo përplasje fatale midis fqinjëve na dha Hënën, e cila është larguar vazhdimisht prej nesh që atëherë me një shpejtësi prej 3.8 centimetrash në vit. Ky hulumtim u botua në revistën Science.
